ANG PAGNIHIT SA TUBIG

by : Christianne Eric Orbiso

Ang tubig usa kini sa mahinundanung butang sa bisan unsa nga panginahanglan. Kini ang naghatag ug dugang ud igung kusug kun hisgutan ang kabahin sa panglawas. Kinahanglan kini sa usa ka tawu arun sa pagpakabuhi ug arun makahimu sa gustung himuun dinhi sa yuta. Apan, nunut sa gaitawag natung “climate change” u ang pag- usab- usab sa sistima sa panahun ilabi na sa tag- init, ang tubig nagnihit ug kini lisud kaayung pangitaun kay kini mapalit apan dili pirmaninti ug dili kini mahimu u magama. Kun mahutdan ang usa ka tindahan ug wala na gyu’y tubig ni bisan asa, wala kita’y mahimu kun dili ang pagpaabut nga mag- uwan ug gamitun kining altirnatibu hulip sa naandang tubig nga gamitun.
Kining mag butanga naghatag gayud ug daku kaayung bili sa agrikultura. Ang tubig gikinahanglan sa agrikultura tungud ka yang mga pananum sa usa ka tawu dili mubunga kung walay tubig nga ikaabag niini. Kung ang mga paliya, kamunggay, alugbati, ukra ug ang bisan unsa nga mga buwak, dili kini sila mulungtad kun kini ahaw sa tubig. Usa kini sa mga prublema sa mga katawhan tungud ka yang agrikultura naghatag ug dakung bili sa matag usa kay kini usa sa mga nisupurat sa atung mga gikinahanglan.
Kung walay mga pananum, wala kitay kaunun. Kitang mga katawhan maglisud pud sa pagpakabuhi kay gawas nga walay tubig, wala pa gyud kitay makaun. Kay ang agrikultura butang kini nga nag- abag kanatu matag adlaw. Naghatag kinig kalambuan ug kaharuhay sa atung panagpuyu.

KASUBU/PRUBLIMA
Tuig 2009 hangtud niadtung Hunyu 2010, ang Pilipinas nakasinati ug grabi nga kainit u maingun tang El Niño hinungdan sa pagkamatay sa nga kahayupan ug ang mga pananum. Usa sa naapiktuhan niini mau ang mga pananum sa mais ug humay nga nakaapiktu gayud sa pruduksyun sa bugas dinhi sa Pilipinas. Sigun sa akung nakahinabi nga si Charmee Lopez, aduna silay daku nga basakan sa humay sa bukirang dapit sa Bohol sulud niining mga tuiga apan nangalaya kini nunut sa kainit. Aduna silay naani apan gamay lang kay ang ilang basakan nag- uga ug nangliki ang kayutaan. Dugang pa ni Lopez, dili pud nila maatu ug pagbisbis ang maung basakan tungud kay gawas nga daku kaayu kini, layu pud kaayu ang ilang sag- ubanan ug tubig ug aduna puy daghan nga maglinya sa maung gripu. Daku kaayu niyang kasubu ang maung nahitabu kay kung nahibaw- an palang niya nga ingun niini ang mahitabu sa ilang humayan, wala nalang unta niya gipugas arun dili maalakansi kung muabut ang higayun nga sama niini. “Gani malisud napud mi ug pangita ug para sa amung kunsumu naidtung panahuna.” ni Lopez pa nga subu nga nipalandung sa iyang gibati.
SULUSYUN
Ug kining susamang sistima magpirmaninti dinhi sa Pilipinas, muus- us gayud ang pruduksyun sa bugas. Kining ingun niini nga mga aspitu lisud gayud kaayung pamalandungun tungud kay makaapiktu gayud kini sa atung mga panginahanglan kay kini usa sa mga nagtuyuk sa atung kinabuhi.
Arun malikayan kining ingun niini nga matang sa lisud nga pamaagi, kinahanglan kitang milihuk ug magpakabana. Kinahanglan natung siguruun nga kahibaw kita mugamit sa insaktung paggamit sa tubig arun dili kita magsakripisyu ug mag- antus. Tungud kay ang tanan, adunay limitasyun, mau nang gikinahanglan kitang maglimita alang sa kalambuan ug kaayuhan sa istadu sa atung pagpuyu.